ریشه های نابرابری در جامعه امروز

یکی از مهم ترین مباحث علوم اجتماعی و به ویژه جامعه شناسی، نابرابری های اجتماعی است که همواره ذهن نویسندگان و نظریه پردازان را به خود مشغول داشته است. این نویسندگان و نظریه پردازان (به ویژه در دو سدۀ گذشته) کوشیده اند این پدیده را به کمک دو مفهوم «طبقه اجتماعی» و «قشر اجتماعی»، بررسی و تبیین کنند. این درحالی است که قدرت و قابلیت تبیین این دو مفهوم برای بررسی پدیدۀ نابرابری ها محدود است. اما از آنجا که نابرابری اجتماعی در جامعه، پدیده ای است که بر بنیاد و بستر تقسیم کار اجتماعی شکل می گیرد، بنابراین برای بررسی نابرابری های اجتماعی در چهارچوب ساختار سازمانی جامعه، ضروری است که تقسیم کار اجتماعی نیز بررسی شود. چرا که تقسیم کار، اگرچه از یک سو، موجب وابستگی متقابل اعضای جامعه به یکدیگر می شود، اما از سوی دیگر، عاملی است که اعضای جامعه را از یکدیگر جدا و متمایز ساخته و در سلسله مراتبی از موقعیت های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی گوناگون قرار می دهد. بر این پایه، نابرابری اجتماعی در جامعه، پیش از آنکه پدیده ای سیاسی باشد و از متغیر قدرت و میزان دسترسی به منابع آن تأثیر بپذیرد، یا با عنوان پدیده ای اقتصادی از متغیرهای مالکیت، ثروت و درآمد پیروی کند و یا پدیده ای فرهنگی تلقی شود که می بایستی از متغیرهایی چون مذهب و قومیت تأثیر بپذیرد، پدیده ای است که بر بستر تقسیم کار اجتماعی در جامعه شکل می گیرد و می تواند پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هم داشته باشد. جامعه امروز یا «جامعه-بازار» بر بستر تقسیم کار، سلسله مراتبی از موقعیت های گوناگون اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، از برترین تا پست ترین، از اثرگذارترین تا کم اثرترین، از مهمترین تا کم اهمیت ترین... موقعیت ها را پدید می آورد و با سازوکار «رقابت»، جمعیت فعال خود را در این موقعیت ها «توزیع» می کند.